مهمان: دکتر عباس ریاضی، دکترای تخصصی در زمینه نابینایی و کم‌بینایی موضوع: معرفی درمان‌های نوین آسیب بینایی مبتنی بر سلول‌های بنیادی تاریخ برگزاری: ۱۴۰۱/۰۱/۲۱

لایو با حضور جناب آقای دکتر ریاضی 21/1/1401

موضوع لایو: پاسخ به سوالات مرتبط افراد با آسیب بینایی (آرپی)

نکته اول: در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماران نابینا و کم بینا در جهت بهبود کامل وجود ندارد.

تحقیقات خوبی در زمینه های سلول های بنیادی، ژن درمانی، الکترود درمانی در جریان است.

بحث موفقیت یک روش در تحقیقات تا موفقیت در انسان ها تفاوت دارد.

یکی از موفقیت های فاز آزمایشی در زمینه درمان با سلول های بنیادین است.

اولین حوزه اثربخشی درمان با سلول های بنیادی، در ترمیم قرینه چشم بوده است. مثلا برای جانبازان شیمیایی جنگ، در ناحیه قرنیه چشم.

تحقیقات با سلول های بنیادین در فاز حیوانی قرار دارد و نه انسانی.

در کشور ما هم با همکاری موسسه تحقیقات سلول های بنیادین رویان و بیمارستان فارابی این روش در فاز حیوانی در حال پیگیری است.

فقط در مورد ترمیم سلول های قرنیه، آن هم در بافت محیطی چشم در فاز انسانی، درمان با سلول های بنیادین انجام شده  است. آن هم به صورت محدود و مشروط بر سالم بودن دیگر اجزای بینایی نظیر عصب بینایی و سلامت شبکیه چشم فرد.

در حال حاضر درمان های ژنتیکی در مورد آرپی موفقیت و پیشرفت بیشتری داشته است.

سوال: آیا قطره بر افزایش میدان دید موثر است؟

جواب : خیر بر افزایش میدان دید موثر نیست. فقط در کسانی که خشکی چشم دارند اگر از قطره اشک مصنوعی استفاده شود منجر به انجام بهتر ” تست میدان دید ” میگردد.

سوال: چه زمانی درمان همگانی صورت میگیرد؟

جواب: هیچ کس دقیقا نمیداند که چه زمانی درمان همگانی اتفاق می افتد.

سوال: در مورد دید بعد و اثر سلول بنیادین بر آن؟

جواب: در مورد سلول بنیادین صحبت شد که در مراحل ابتدایی است. ولی در مورد دید بعد باید گفت که در اثر عملکرد سالم و همزمان دو چشم حاصل میشود. افراد با یک چشم به علت مهارت و تجربه، مفهوم دید بعد را درک میکنند. در یکی دو سال اول زندگی، دید بعد شکل میگیرد بنابراین در سنین بالا مشکل دید بعد به سختی برطرف میشود.

سوال: در مورد آسیب عصب بینایی در اثر ضربه یا آب سیاه یا مصرف الکل و …. درمانی وجود دارد؟

جواب: در حال حاضر هیچ درمانی برای عصب بینایی در دنیا وجود ندارد و در مراحل تحقیقاتی است. مثلا درمان سلول بنیادین با گرفتن بخشی از سلول از مغز و پرورش آن و تزریق به عصب بینایی که در مرحله تحقیقاتی است. یا تحقیقات درمانی با جریان برق و تحریک مغناطیسی عصب بینایی که اولین بار در کشور آلمان انجام شد که اندکی موثر بوده است و آن هم در مرحله تحقیقاتی است و منجر به بهبود کامل بینایی نشده است.

سوال: آیا شما توصیه میکنید که  شوک الکترونیکی برای کم بینایی تست گردد؟

در حد مورد انتظار اثربخش نیست تاثیرات ملموسی بر درمان مشکل فرد ندارد. باز تاکید دارم که مثبت بودن تحقیقات در آزمایشگاه با تاثیر ملموس در واقعیت درمان افراد تفاوت دارد. یعنی اندکی پیشرفت در فاز تحقیقاتی، الزاما نوید دهنده درمان قطعی افراد نیست.

سوال: آیا شدت آسیب بینایی بر روند درمان موثر است؟

جواب: بله قطعا موثر است بدین صورت که هرچه آسیب بینایی بیشتر باشد پروسه درمان پیچیده تر است.

سوال: سنّ مناسب پیوند قرنیه چیست؟

جواب: سنّ خاصی ندارد و بسته به نظر پزشک از چند سال اوّل زندگی تا بزرگسالی، بسته به شرایط بیمار انجام میگیرد.

سوال: در مورد پیوند شبکیه چطور؟

جواب: باز همان بحث سلول های بنیادین است که در مدل های حیوانی در حال انجام است.

سوال: در مورد اثربخشی قرص های مکمل؟

جواب: تجویز این داروها  بر اساس نظر پزشک متخصص است و برای جلوگیری از بدتر شدن بیماری است نه برای بهبود بیماری های چشمی. مصرف بی رویه این مکمل ها حتی می تواند باعث عوارض کبدی شود.

سوال: رژیم غذایی خاص مثل گیاهخواری یا طب سنتی بر بهبود بیماری چشمی تاثیر دارد؟

جواب: هیچگونه شواهد علمی و اثبات شده ای وجود ندارد.

سوال: تنبلی چشم بزرگسالان آیا علاجی دارد؟

جواب: در سنین کودکی قابل درمان است ولی در سنین بزرگسالی قابل درمان نیست.

سوال: آیا درمانی برای مشکل بینایی ناشی از نارس بودن نوازادان وجود دارد؟

جواب: نوازادان نارس زودتر از 9ماهگی متولد میشوند. در نوزادان نارس عروق بینایی کامل تشکیل نشده است زیرا که در 9 ماهگی این عروق تکمیل میگردد بنابراین در این نوازادان رگ های شبکیه خوب تشکیل نشده است. بعلاوه بخاطر داشتن مشکل ریوی، در اثر دادن اکسیژن به نوزاد رگ های شبکیه رشد میکنند. در اثر اکسیژن زیاد، رگزایی بیشتری صورت میگیرد که به پدیده تئو واسکولاریزیشن یا  ار او پی معروف است که اگر در همان زمان توسط متخصص شبکیه تشخیص و درمان از طریق لیزر صورت نگیرد، منجر به کنده شدن شبکیه و آسیب شدید بینایی میگردد.

سوال: در مورد پارگی شبکیه چه روش درمانی وجود دارد؟

جواب: پارگی شبکیه در اثر ضربه رخ می دهد که پزشک متخصص شبکیه میتواند با عمل جراحی این پارگی را ترمیم کند و بایستی در همان زمان و به موقع انجام گیرد و اثر بخشی بهبود بینایی، بستگی به محل پارگی هم دارد.

سوال: در مورد جراحی لک قرنیه چطور؟

جواب: در مورد جراحی لک قرنیه هم اگر در سن خودش انجام گیرد موثر است. مثلا اگر شخصی بعد از سی سال از ایجاد لک قرنیه، از پیوند قرنیه استفاده کند به احتمال زیاد به علت ایجاد مشکل تنبلی دید، این عمل باعث بهبود بینایی اش نمیگردد.

در نتیجه پیوند قرنیه اگر بسته به نظر پزشک، در سن مناسب صورت گیرد اثر بخش خواهد بود.

سوال: آیا عمل جراحی انحراف چشم روی بهبود میدان دید اثر میگذارد؟

جواب: عمل انحراف چشم در افراد بزرگسال با هدف زیبایی و نه افزایش بینایی صورت میگیرد. در نتیجه پاسخ منفی است مگر در موارد خاص مثل عمل لرزش چشم که تا حدودی باعث بهبود عملکرد بینایی میگردد.

سوال: ایا شبکیه مصنوعی برای بهبود دید یک کم بینا موثر است؟

جواب: آرگوس 2 که به صورت یک پروتز مصنوعی در داخل چشم کار گذاشته میشد و شبیه آن در شیراز انجام شد یک بینایی مصنوعی یعنی در حد درک نور ایجاد میکند و هنوز در دنیا، بینایی طبیعی ایجاد نکرده اند.

سوال: درمان لرزش چشم به چه صورتی است؟

جواب: لرزش چشم در زمان نوزادی ایجاد میشود و در افراد که دارای مشکل بینایی هستند، ایجاد میگردد نه در افراد سالم به لحاظ بینایی. در سنین بزرگسالی با نظر پزشک متخصص  همچون عمل انحراف چشم با هدف تقویت ماهیچه چشم و کاهش لرزش چشم انجام میگیرد که به علت آسیب های بینایی که فرد از قبل داشته است پس از این عمل نباید انتظار بهتر شدن قدرت بینایی را داشت فقط لرزش چشم کنترل میشود.

سوال: آیا روزه داری برای افراد آرپی مضر است؟

جواب: بستگی به شرایط خود فرد دارد ولی تاکنون جایی گزارش نشده است که روزه داری باعث کاهش بینایی گردد.

سوال: چه زمانی پژوهش های سلول های بنیادین به فاز انسانی وارد میگردد؟

جواب: ما هم منتظر هستیم. این یک روند پیچیده و زمان بر است و بایستی همیشه امیدوار بود. توصیه میکنم که فعلا با پذیرش شرایط کنونی که داریم امیدوارانه و با پذیرش واقعیّات به زندگی ادامه دهیم.

سوال: آیا گولوکم درمان دارد؟

جواب: گولوکم یعنی افزایش فشار چشم که درمان آن به راحتی به شرطی که به موقع تشخیص داده شود انجام پذیر است ولی اگر دیر درمان شود به عصب بینایی آسیب میزند که برگشت ناپذیر است.

سوال: برای افراد با شبکیه نازک امکان گرفتن گواهینامه وجود دارد؟

جواب: اخذ گواهینامه با عملکرد بینایی در ارتباط است که اگر حد نصاب لازم را داشته باشد صورت میگیرد و ربطی به نازکی شبکیه ندارد.

سوال: در مورد لک شبکیه درمانی وجود دارد؟

جواب: کلّا هر نوع بیماری شبکیه ای درمان خاصی ندارد.

سوال: آیا کار کردن با گوشی موبایل برای افراد آرپی مضر است؟

جواب: ثابت نشده است که بینایی فرد را کاهش میدهد. ولی اگر باعث اذیت چشم شود میتوان از تنظیم کنتراست و درخشندگی تصویر یا مد رنگ تیره استفاده نمود.

سوال: آیا میتوان از پیوند یک چشم سالم به یک فرد دارای آسیب بینایی استفاده نمود؟

جواب: از قدیم الایام مطرح بود ولی تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است.