مهمان: خانم دکتر زهرا ظرافت‌انگیز، دکترای زبان و ادب فارسی و معلم آموزش‌و‌پرورش استثنایی موضوع: خرید‌کردن ویژه افراد با آسیب بینایی تاریخ برگزاری: 1400/11/03

خرید کردن توسط افراد با آسیب بینایی

مقدمه

در ابتدا باید مواردی را بازگو نمود که سبب می شود افراد آسیب دیده ی بینایی در بزرگسالی بتوانند بطور مستقل از عهده خرید مایحتاج روزانه خویش بر آیند.

این امر را در ابتدا خانواده و سپس مربیان تسهیل می نمایند. در این قسمت مواردی را که می بایست خانواده یک فرد آسیب دیده ی بینایی رعایت کنند یادآور می شوم.

مشارکت افراد با آسیب بینایی در امر خرید کردن با خانواده در دوران کودکی و به تبع آن نوجوانی.

در این مورد دو مسئله بسیار اهمیت دارد:

الف- خاطراتی که از خرید کردن در ذهن کودکان می ماند ماندگار خواهد بود و سبب افزایش اعتماد به نفس آنان در بزرگسالی می شود.

ب- برخی والدین بدون اینکه کودک یا نوجوان خود را برای اظهار نظر در انتخاب پوشاک یا … به خرید ببرند، خودشان از سوی کودک یا نوجوان شان نظر می دهند و برای او خرید می کنند. این موضوع نیز سبب تضعیف روحیه افراد کمبینا یا نابینا می شود.

والدین می بایست اجازه بدهند کودک نابینا چیزی را که آنها پسندیده اند، لمس نماید و یا آن شیء را از نزدیک به کودک کمبینای خود نشان بدهند تا آنان خودشان را شریک در امر خرید کردن بدانند.
شناساندن انواع مغازه ها توسط خانواده ها (چه در محل سکونت دائمی و چه در مناطق دیگر) این کار از طریق استفاده از حس بویایی یا علائمی که در پیاده رو ها می تواند توسط افراد نابینا یا کمبینا درک شود، مانند: انواع دست انداز ها یا پله های موجود در پیاده رو، صدای علمک گاز، عقبنشینی برخی از مغازه ها، نور و شکل تابلوی برخی فروشگاه ها و …. میسر است.
گاهی بهتر است اجازه بدهند کودک با فروشنده ارتباطی هرچند کوتاه مثل دادن کارت بانکی و … برقرار نماید. همچنین گاه خودشان بیرون فروشگاهی آشنا در منطقه سکونت بایستند و از کودک بخواهند به تنهایی وارد فروشگاه شود و آنچه می خواهد، بخرد. (با نظارت غیر مستقیم والدین به گونه ای که کودک متوجه نشود.)
پساز آنکه کودک در مقطع ابتدایی روش استفاده از عصای سپید را در مدرسه آموزش دید، اجازه بدهند گاهی برای خرید به نانوایی یا سوپری نزدیک منزل برود. (البته باید یکبار خودشان پشت سر او حرکت کنند و از دور او را به روش صحیح راهنمایی نمایند و سپس مطمئن شوند کودک آن مغازه را کاملا به خاطر سپرده است.)
لازم به ذکر است که امر خرید کردن به همراه کودک آسیب دیده بینایی فقط توسط یک یا دو نفر در خانواده انجام شود؛ بلکه مثلا خواهر یا برادر کودک نیز باید همراهی با خواهر یا برادر نابینای خویش را بیاموزد و مثلا جهت خریدن هدیه برای پدر یا مادر به همراه او به هروشگاه مورد نظر برود.
والدین موظف اند به کودک نابینا یا کمبینا بیاموزند که در برخی مغازه ها که وسایل شکستنی یا تزییناتی می فروشند، مراقب حرکات دست و پای خود باشد و با احتیاط وارد مغازه شود.
مشارکت کودکان نابینا یا کمبینا در امر نوشتن لیست خرید منزل توسط مادر خانواده.
شرکت دادن کودکان آسیب دیده بینایی در امر حساب و کتاب یا اولویت بندی ها برای خرید کالا های ضروری.
آموزش دادن پس انداز به کودکان و نیز در نظر گرفتن مبلغی پول تو جیبی برای نوجوانان آسیب دیده بینایی مانند سایر فرزندان.
استفاده از کودکان نابینا یا کمبینا در حمل وسایل خریداری شده.
بهتر است والدین گاهی پای پیاده با کودک آسیب دیده بینایی به خرید بروند و در راه مدام مغازه ها و نام کوچه ها و یا اماکن اطراف منزل را با کودک تمرین کنند

اکنون که والدین را با مواردی آشنا ساختیم حال باید اشاره کنیم که یک فرد آسیب دیده بینایی چه مواردی را باید در مورد خرید کردن به خاطر بسپارد.

بدین منظور ما این موارد را در چهار بخش زیر دسته بندی می نماییم.

مواردی که خود فرد آسیب دیده بینایی باید در این نوع خرید کردن، رعایت کند:

منفعل نباشد و حتما راجع به چیزی که می خواهد بخرد، اظهار نظر نماید (چه پیش از دیدن یا لمس کردن آن شیء و چه پس از این مرحله)
چیزی را که فرد بینا انتخاب می کند، حتما یا از نزدیک ببیند یا لمس کند.
حت المقدور با هر فرد بینایی به خرید نروید؛ چون برخی افراد سلیقه متفاوتی با شما دارند و نیز برخی از افراد بینا حوصله یا توانایی توضیح دادن آنچه می بینند را ندارند.
اگر فرد بینایی با شرایط فوق در اختیار ندارید، خودش به فرد بینا کمک کند و با پرسیدن از او بخواهد آنچه در بازار می بیند بازگو نماید. (برای سلیقه نمی توان کاری کرد؛ اما راجع به شرح دادن محیط برخی افراد بینا آموزش می بینند که چگونه توضیح بدهند ولی باز هم خلاقیت برخی دیگر را ندارند)
در برقراری ارتباط با فروشنده سعی کند کارت بانکی خود را خودش به فروشنده تحویل بدهد و یا اگر توضیحی راجع به انواع دیگر وسیله ای که انتخاب کرده است، نیاز دارد، خودش از فروشنده بپرسد.
در حمل وسایل به فرد بینا کمک کند.
در اماکن شلوغ، به صورت اوریپ یا کتابی پشت سر فرد بینا قدم بردارد و تا او حرکت نکرده است، حرکت نکند.
به پیشخوان یا ویترین مغازه ها دست نزند؛ چون بیشتر فروشنده ها از این کار ناراحت می شوند.
تا زمانی که فرد بینا خودش وسیله ای را برای لمس کردن در اختیار او قرار نداده است، اقدام به لمس کردن یا دستمالی اشیای موجود در مغازه ننماید یا وسیله مورد نظر را زیاد به چشمش نزدیک نکند که سبب جلب توجه شود.
هنگام گفت و گو با فروشنده سرش را بالا بگیرد و سعی کند رو به سمت او داشته باشد.
زمانی که مغازه شلوغ است سعی نکند با صحبت های بیش از حد توجه فروشنده و یا سایرین را به خود جلب نماید.
ولوم تاکبک گوشی خود را در کمترین حد ممکن قرار دهد.
اگر فروشگاهی کوچک و بسیار شلوغ است، خودش به فرد بینا پیشنهاد بدهد که ابتدا او وارد فروشگاه شده و سؤال کند جنس مورد نظر را موجود دارد یا نه و سپس با همراهی یکدیگر وارد شوند.

مواردی که فرد بینا در زمان خرید با فرد نابینا باید رعایت نماید:

باید بازوی خود را در اختیار فرد نابینا بگذارد تا او یک قدم عقبتر حرکت کند.
از ایماع و اشاره با فروشنده بپرهیزد.
اگر فروشنده او را به جای فرد آسیب دیده بینایی مخاطب قرار داد، سعی نماید به فروشنده تفهیم کند که فرد همراهش فقط نابیناست و قدرت تکلم دارد.
حتما چیزی را که انتخاب کرده با نظر فرد خریدار تطبیغ دهد.

مواردی که یک فرد کم بینا در زمان خرید رفتن با فرد بینا ملزم به رعایت آنها است:

در ابتدا باید میزان بینایی خود را بداند. برخی از افراد کم بینا خودشان نمی دانند که چه زمان هایی می بینند و نیز چه اجسامی را بهتر می بینند ولی به سبب کمرویی و همچنین عدم اعتماد به نفس بیشتر اوقات بدون دیدن شیء ادعا می کنند آن را می بینند.
برای بهتر دیدن اشیایی که فرد بینا نشان می دهد افراد کم بینا بهتر است از یک چراغ قوه یا نور گوشی موبایل یا اگر خیلی ریز بود و باید نوشته ی آن را دید از ذره بین استفاده نمایند.

نکاتی که افراد بینا در هنگام همراهی یک فرد کم بینا برای خرید کردن بهتر است مراعات کنند:

ابتدایی ترین امر در این زمینه آن است که فرد بینای همراه باید از میزان دید فرد کم بینا آگاه باشند. بسیاری اوقات افراد بینا در میان کم بینایان تفاوتی قائل نمی شوند و تصور می کنند کسی که می تواند نام خود را با خط درشت یا معمولی از نزدیک بخواند پس بینایی کاملی دارد. اصلا درک درستی از دید کم بینا که ممکن است دور یا نزدیک را بهتر ببیند یا دید تونلی داشته باشد یا در نور و سایه چگونه می بیند، ندارند.
بهتر است برای نشان دادن اشیا به فرد کم بینا از نقطه ی دوری به شیء مورد نظر اشاره نکنید. در این زمان بهتر است از فروشنده خواهش کنید آن شیء را نزدیکتر بیاورد..
گاهی بهتر است برای آنکه افراد کم بینا درک بهتری از شکل و رنگ کالای مورد نظر داشته باشند، فرد بینای همراه یک رنگ و طرح مشابه آن وسیله را در همان مغازه بیابد و آن دو را همراه با یکدیگر به فرد کم بینا نشان بدهد و تفاوت جزئی را از نزدیک شرح دهد.
وقتی فرد کم بینا وسیله ای را از پشت ویترین مغازه نشان می دهد، فرد همراه باید به اطراف آن شیء نیز دقت کند؛ چون گاهی فرد کم بینا به دلیل مشکل دیدی که دارد به جای نشان دادن شیء مورد نظر خود

یک وسیله ی کنار آن چیز را نشان می دهد. پس کمی دقت بیشتر در این زمینه لازم است.

خرید کردن به روش مجازی

گاهی اوقات افراد کم بینا یا نابینا مانند سایرین صلاح می بینند به صورت مجازی وسایل مورد نیاز خود را خریداری نمایند. البته بنده به جز در مواقع بسیار ضروری (خریدن کالا های اساسی در مواقعی خاص) این سبک خرید کردن را توصیه نمی کنم. در اینجا به چند مورد از این دلایل اشاره می نمایم.

الف- هوا عوض کردن و تلطیف شرایط روحی روانی فرد.

ب- بهبود بخشیدن ارتباطات فردی.

ج- آشنا شدن با برخی افراد جدید به ویژه زمانی که افراد آسیب دیده بینایی به تنهایی برای خرید می روند.

د- مشاهده ی اشیای جدیدتر و متنوعتر و به تبع آن گسترش دایره اطلاعات فرد کم بینا یا نابینا

ه- امکان تغییر نظر در زمان خرید، پس از مشاهده کالا های مشابه.

و- نوعی احساس رضایت توسط فرد کم بینا یا نابینا که از گذران اوقات آن روز خود داشته است. همچنین بر جای ماندن احتمالی خاطره ای خوش از آن روز در ذهن او.

ذ- امکان اندازه کردن لباس یا کفش که این مورد اخیر برای سایر افراد نیز وجود دارد؛ چون سایز تولیدی های مختلف با هم فرق دارند.

مواردی که در خرید های مجازی باید مد نظر داشت:

در ابتدا باید لیست وایل مورد نیاز را بنویسید تا چیزی از نیازمندی های شما جا نیفتد؛ چون وقتی لیست خرید مجازی بسته می شود، امکان افزودن وجود ندارد و باید مجددا وسایل از قلم افتاده را در لیستی جداگانه سفارش دهید.
جهت ذخیره موقعیت مکانی منزل برای نخستین بار بهتر است از یک فرد بینا کمک بخواهید تا منزل مربوطه را بر روی نقشه بیابد و ذخیره نماید.
در انتخاب یک شیء همه ی مدل ها را بررسی نمایید؛ چون برخی مدل ها ممکن است نامرغوب باشند و نیز برخی تخفیف داشته باشند. (فقط به گزینه تخفیف دار توجه نکنید.)
نظراتی را که برای یک کالای انتخابی شما ثبت شده است مطالعه کنید؛ چراکه ممکن است در نوع گزینش شما مؤثر باشد.
برخی کالا ها ارسال سریع هستند و برخی دیرتر ارسال می شوند که این موضوع نیز باید مد نظر تان قرار گیرد.
برخی سایت ها کدی تحت عنوان «کد تحویل» دارند که بهتر است این کد را به بریل بنویسید یا به حافظه بسپارید تا در زمان تحویل گرفتن کالا با مشکلی مواجه نشوید.

خرید کردن افراد کم بینا یا نابینا به طور مستقل:

اگر قصد دارید به طور مستقل به تنهایی خرید های خود را بر عهده بگیرید، به نکات زیر توجه کنید.

ابتدا باید محدودیت خود را بپذیرید و از مقدار آن آگاه باشید.
اعتماد به نفس و به تبع آن جسارت داشته باشید.
تقویت روابط بین فردی و توانایی برقراری ارتباط مؤثر
آموزش جهتیابی و در صورت لزوم آموزش استفاده از عصای سپید.
توانایی درخواست کمک از دیگران در صورت لزوم.

چگونه می توان با داشتن آمادگی قبلی (رعایت مطالب پیشین) برای خرید مستقل اقدام نمود؟

باید با محل سکونت و اطراف آن آشنا باشید و نام کوچه ها، مغازه ها، مساجد، رستوران های اطراف منزل خود را به خاطر بسپارید.
سعی کنید محل اگر منزل استیجاری در اختیار دارید، محل سکونت خود را هر سال و به سرعت تغییر ندهید.
مغازه هایی را که بیشتر مورد نیازتان هستند، مثل: نانوایی، سوپرمارکت، میوه فروشی و … با یکی از علائم زیر نشانه گذاری کنید.

الف- تعداد پله ها

ب- نشانه ها و ناهمواری هایی که جلوی مغازه در پیاده رو ها وجود دارد.

ج- شمردن کوچه ها

د- استفاده از حس بویایی یا شنوایی در صورت لزوم (بوی نان و میوه، صدای تنور نانوایی یا صدای چاپگر و دستگاه کپی)

ه- استفاده از نور، تابلو های رنگی، شکل ظاهری ویترین مغازه ها، دیدن وسایلی که بیرون از مغازه می گذارند و ….

گزینش یک مغازه از میان چندین فروشگاهی که در یک صنف فعالیت می کنند. (مثلا یک میوه فروشی از میان تعدادی) و خرید کردن مداوم از آنجا. این موضوع سبب می شود میان فروشنده و فرد آسیب دیده بینایی ارتباط خوبی برقرار شود و آشنایی آنان سبب می شود فروشنده اجناس جدید را معرفی کند، کالای فاسد به فرد نفروشد، اجازه دهد خود فرد برخی اجناس را لمس کند یا از نزدیک ببیند و بعد ها می تواند سفارشات خود را پیامک کرده و تلفنی درخواست کند.
افراد نابینا یا کم بینا باید برخی امور را خود با روی خوش و نهایت احترام به فروشنده بیاموزد. برخی از این امور ذیلا ذکر می شود:

الف- اگر احیانا کسی خواست وسایل افراد نابینا را حساب کند فروشنده اشاره او را نادیده بگیرد و به فرد خریدار اطلاع دهد و در صورت پذیرش او این لطف از طرف فروشنده پذیرفته شود.

ب- فروشنده بیاموزد که کارت بانکی فرد نابینا را نباید روی پیشخوان بگذارد بلکه باید به دست خود فرد بدهد.

ج- وسایل فرد نابینا باید به دست او داده شود نه اینکه کنار ترازو یا جای دیگری گذارده شود.

هنگامی که مغازه شلوغ است، فرد کم بینا یا نابینا باید تحمل کند تا خلوت تر شود و سپس درخواست خود را مطرح نماید نه اینکه نوبت دیگران را ضایع کرده و با سوء استفاده از شرایط ویژه خود با بی اعتنایی به دیگران از بین جمعیت داخل برود.
از نزدیکان خود بخواهد اگر مغازه ای در محل سکونتش تغییر کرد یا برای همیشه بسته شد، این موضوع را به وی اطلاع دهد.
بهتر است زمانی که شناخت کافی از کسبه محل پیدا کردند به آنان تا حدی اعتماد کنند. مثلا در آگاهی از تاریخ انقضای برخی مواد خوراکی یا محتویات برخی بسته ها که بر روی جعبه آنها درج شده است یا از خود فروشنده در انتخاب جنس مناسب کمک بگیرند.

توجه: گاهی افراد کم بینا بر روی نظر خود اصرار بیش از حد می ورزند و غافل از این هستند که دو چیز را که شکل ظاهری یا رنگ مشابهی دارند، با یکدیگر اشتباه گرفته اند. آنقدر پافشاری می نمایند تا سر انجام توسط فروشنده یا یکی از مشتریان ضایع می شوند. این اتفاق بر کاهش اعتماد به نفس آنان نیز تاثیر بسزایی می گذارد.

بهتر است افراد کم بینا برای دیدن تاریخ یا نوشته روی بسته آنها را زیاد به چشمشان نزدیک نکنند؛ چون باعث جلب توجه سایرین می شود. (در این صورت اگر فروشنده آشنا است اطمینان را پیشه کنند و اگر غریبه است، از نرم افزار های درشتنما استفاده نمایند.
گاه ناگزیر باید در مکان های ناشناس یا سفر به خرید برویم در چنین مواقعی بهتر است از دیگران برای یافتن مغازه مورد نظرمان کمک بگیریم؛ نه اینکه به دید اندک یا هوش خود اعتماد کنیم و مدام وارد مغازه های مختلف بشویم و سپس متوجه شویم که اشتباه کرده ایم.
در اماکن ناشناخته سعی کنیم به آهستگی وارد مغازه شویم و حواسمان باشد با اشیای اطراف یا استند ها و ماکت ها برخورد نکنیم.
وقتی برای نخستین بار به فروشگاهی وارد می شویم، کمی به اطراف خود دقت کنیم و از روی صداهای مختلف (مثلا صدای کارتخوان، یخچال های مواد غذایی، صدای فروشنده و حتی صدای کسی که با وی صحبت می کند، (گاهی فروشنده مشغول صحبت با تلفن است و اگر فرد نابینا حواسش نباشد تصور می نماید که مخاطب قرار گرفته است و این موضوع را دیرتر در می یابد و اسباب آزردگی خاطرش را فراهم می نماید.) و …. در این صورت می توانیم متوجه بشویم که اولا کسی در مغازه هست یا نه. و ثانیا پیشخوان مغازه کجاست و ….

چگونه متوجه شویم مغازه ای باز است یا نه:

ما برای خرید کردن باید ابتدا از باز بودن مغازه مورد نظر اطلاع پیدا کنیم. نشانه های زیر در این راستا به ما کمک می کنند:

نور جلوی مغازه و روشن بودن تابلو های آن و بالا بودن کرکره مغازه (برای افراد کم بینا)
صدا هایی که از درون مغازه شنیده می شود. مانند: صدای تلویزیون، رادیو یا آهنگ ملایم، صدای ساتور قسابی، صدای افراد داخل مغازه، صدای وسایلی مثل: دستگاه کارتخوان، دستگاه بستنیساز، یخچال، آبمیوه گیری، ترازو تنور نانوایی و ….
بویی که به مشام می رسد مانند بوی میوه، سبزی، نان، دارو، کفش، کتاب، حتی پارچه و لباس نو، نان فانتزی، ساندویچی یا غذای رستوران و ….
درب برخی مغازه ها به سمت پیاده رو باز می شود. این امر بیشک موجب اختلال در تردد افراد نابینا میشود اما برای اطمینان از باز بودن مغازه، نشانه ی خوبیست؛ چون عصای سپید با آن برخورد می کند و ما را مطلع می سازد.
باز هم موردی دیگر که هم حسن محسوب می شود و هم عیب: برخی فروشنده ها وسایلشان را بیرون از مغازه می گذارند که باعث سد معبر می شود؛ اما در این مقوله افراد نابینا را آگاه می سازد که مغازه باز است.

خرید در پاساژ ها دشوار است باید از محل دقیق مغازه مورد نظر آگاه باشیم. مثلا پس از پله های ردیف اول، دومین مغازه یا طبقه دوم رو به روی پله ها مغازه سمت چپی و …. یا کنار دومین درب ورودی پاساژ سمت راست سومین مغازه یا اینکه پلاک مغازه را بدانیم و از دیگران راهنمایی بگیریم.

خرید کردن از فروشگاه های زنجیره ای یا بازار های تره بار، نیازمند راهنمایی گرفتن از خدمه آن اماکن یا سایر افراد است. البته اگر این اماکن نزدیک محل سکونت فرد انتخاب شوند، پس از دو بار خرید کردن، وی را می شناسند و غالبا با وی همکاری می نمایند.